Haematoxylum brasiletto H. Karst.

Haematoxylum brasiletto, (palu de Brasil), ye una especie arbórea perteneciente a la familia de les lleguminoses.

Inflorescencia

Tueru

Fueyes y flores

Descripción

Son parrotales o árboles, qu'algamen un tamañu de 2–10 (12) m d'altu, tueru fondamente estriáu; cañes frecuentemente espiralaes y armaes con escayos fuertes d'hasta 2 cm de llargu. Fueyes paripinnaes, 5–8 cm de llargu; foliolos xeneralmente 3 pares, obovaos a suborbiculares, con frecuencia llargamente cuneaos, 1.5–3 cm de llargu y 1–2.5 cm d'anchu, ápiz fondamente emargináu, base aguda. Inflorescencies racimo axilares, 1.5–3 cm de llargu, con poques flores, pedicelos 10–20 mm de llargu, glabros; mota llevemente campanuláu, llobos 5, 5 mm de llargu; pétalos 5, oblongos, 7–8 mm de llargu, mariellos; estames 10, llibres, casi tan llargos como los pétalos, filamentos pilosos na base; ovariu cortamente pediceláu, glabro. Frutu dixebrándose por una fendedura llonxitudinal a lo llargo de la metá de cada cáscara, llanceoláu-oblongo, planu, 3–8 cm de llargu y 8–15 mm d'anchu, membranáceo, delicadamente reticuláu; granes 2–3, tresversales, oblongues, 6–9 mm de llargu y 2–3 mm d'anchu.^[1]

Distribución y hábitat

Ye una especie común, que s'atopa nos montes secos, na zona pacífica; a una altitú de 0–450(–550) m; dende Méxicu a Costa Rica, Colombia y Venezuela, tamién nes Antilles. En El Salvador atopóse n'El departamentu de La Unión.

Usos

La madera d'esti árbol utilizar na fabricación d'arcos pa preseos de cuerda.^[2] Los árbol produz otros productos pervalibles y esportóse mientres dellos sieglos. Foi incluyíu na London Pharmacopoeia of 1740, qu'apaez como té campeche como eficaz contra la tuberculosis y la disentería.^[3] El duramen utilizar pa tiñir la llana y pañu d'algodón y una coloración rosa utilizada en productos farmacéuticos y pasta de dientes. Los pigmentos hematoxilina y hemateína pueden ser estrayíos y son fenoles complexos similares a los bioflavonoides. Los estractos de les forgaxes de madera utilícense como remedios polos indios tarahumares.^[3] Los usos etnobotánicos indicaos na "fitoquímico de Duke y bases de datos etnobotánicos" inclúin l'usu como un astrinxente, dentífrico, refrigerante , pal tratamientu de los condilomes , la erisipela, fiebre, ictericia, inflamación y dolor d'estómagu.^[4] Un estractu de forgaxes de duramen fervíes infórmase que tien propiedaes antibiótiques, p'amenorgar la fiebre, y actuar como un tónicu pa fortalecer el cuerpu.^[5]

Propiedaes

Con suma frecuencia indícase l'emplegu del tarmu de palo Brasil, yá seya la corteza, madera o'l "corazón" del tueru, en carecimientu del sistema cardiovascular. En Baxa California Sur usar pa tratar el mal de la presión, qu'apaez con ritmu cardiacu aceleráu y mareos o esmorecimientos, el tratamientu consiste en beber como enagua d'usu mientres tou un día, l'agua onde foi remoyáu'l corazón del tarmu. Nel Estáu de Méxicu, pa regular la presión arterial tómase'l maceráu acoloratáu del corazón del tarmu. En Morelos, pa purificar la sangre usa la corteza y/o la madera remoyada o'l so cocimientu.

Tamién se menta'l so emplegu n'ataques epilépticos, alferecía, diabetes, fiebres ya inflamaciones.

Hestoria

Nel sieglu XVI el Códice Florentino menta que ciertes partes de la planta yeren usaes pa combatir les fiebres y Francisco Hernández de Toledo, na so obra señala que "quita la fiebre, estriñe y tonifica, detien les fories, amás ye de naturaleza fría y astrinxente".

Pa los entamos del sieglu XVIII, Juan de Esteyneffer refier qu'el so cocimientu sirve contra la tiricia (ictericia).

Química

L'únicu estudiu químicu sobre H. brasiletto que s'alcontró, describe la presencia nel tarmu del componente heterocíclico d'osíxenu brasilín.

Farmacoloxía

Probóse l'actividá antibacteriana d'un estractu aguacientu preparáu col corazón de la madera y de un estractu de tarmu llográu con éter. Asina, pal primer estractu, llogróse respuesta positiva frente a Salmonella typhosatus y Staphylococcus aureus y pal segundu, llogróse respuesta positiva frente a tres especies del xéneru Brucella: B. abortus, B. melitensis y B. suis; según tamién frente a Shigella flexneri y Staphylococcus aureus.^[5]

Taxonomía

Haematoxylum brasiletto describióse por Gustav Karl Wilhelm Hermann Karsten y espublizóse en Florae Columbiae terraumque adjacentium specimina selecta in peregrinatione duodecim annorum observata delineavit et descripsit 2: 27–28, pl. 114. 1862.^[1]

Etimoloxía

Haematoxylum: nome xenéricu que deriva de les pallabres griegues hemato = "sangre", y xylum = "madera", en referencia a la resina que produz la especie.

brasiletto; epítetu xeográficu qu'alude al so localización en Brasil.

Sinonimia

• Haematoxylon boreale S.Watson
• Haematoxylon brasiletto H.Karst.
• Haematoxylum boreale S. Watson^[6]

Nome común

Azulillo, brasil, campeche, corteza de Brasil, palo Brasil, palu de tinta, palu tintu.

Ver tamién

• Terminoloxía descriptiva de les plantes
• Cronoloxía de la botánica
• Historia de la Botánica
• Carauterístiques de les fabacees

Referencies

Bibliografía

1. CONABIO. 2009.CATÁLOGU taxonómicu d'especies de Méxicu. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.
2. Cowan, C. P. 1983. Flora de Tabasco. Llistaos Floríst. Méxicu 1: 1–123.
3. Hokche, O., P. Y. Berry & O. Huber. (eds.) 2008. Nuevu Cat. Fl. Vasc. Venez. 1–860. Fundación Instituto Botánicu de Venezuela, Caracas.
4. Holdridge, L. R. & L. J. Poveda Álvarez. 1975. Árboles Costa Rica 1: i–xiii, 1–546.
5. Janzen, D. H. & R. Liesner. 1980. Annotated Check-list of Plants of Lowland Guanacaste Province, Costa Rica, Esclusive ofGRASSES and Non-Vascular Cryptogams. Brenesia 18: 15–90.
6. Llinares, J. L. 2003 [2005]. Llistáu comentáu de los árboles nativu y cultivar na república d'El Salvador. Ceiba 44(2): 105–268.
7. McVaugh, R. 1987. Leguminosae. 5: 1–786. In R. McVaugh (ed.) Fl. Novo-Galiciana. The University of Michigan, Ann Arbor.
8. Molina Rosito, A. 1975. Enumeración de les plantes d'Hondures. Ceiba 19(1): 1–118.
9. Reyes-García, A. & M. Sousa Sánchez. 1997. Depresión central de Chiapas. La selvaBAJA caducifolia. Llistaos Floríst. Méxicu 17: 1–41.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Haematoxylum brasiletto.