Die ietermago (ook ietermagog of ietermagô) is 'n soogdier in die orde Pholidota. Daar is slegs een oorgeblewe familie (Manidae) en een genus (Manis), wat uit agt spesies bestaan. Daar is ook 'n aantal uitgestorwe taksonomiese groepe. Ietermago's is die enigste soogdiere wat harde skubbe op hulle vel het. Hulle word in die tropiese streke van Afrika en Asië aangetref. Die ietermago word soms met die Amerikaanse gordeldier vergelyk, maar dié het 'n beenagtige dop en word onder 'n ander familie en orde geklassifiseer.
Ietermago's is nagdiere en gebruik hulle goed ontwikkelde reuksintuig om insekte te vind.
Die naam "ietermago" is waarskynlik afkomstig van Tswana: machocho ("mier") of magogwe ("ratel"). Die woordvorming van "ietermago", asook die habitat en rol van die dier in die bygelowe van inheemse Suid-Afrikaanse stamme, ondersteun dié herkoms van die woord.
Ietermago's het reeds miljoene jare gelede voorgekom en was vroeër meer wydverspreid as vandag. Ietermagofossiele wat uit die Oligoseen en Mioseen dateer is in Europa gevind. Ook in Asië, waar die dier tans nog voorkom, is fossiele gevind wat uit die Pleistoseen dateer.
In Afrika is daar slegs een fossiel gevind, moontlik dié van Manis temminckii, in die Nelsongrot naby Plettenbergbaai. Dié fossiel dateer uit die Laat Pleistoseen.
'n Onlangse groot filogenetiese ontleding wat fossiele asook huidige soogdiere beskou het, het die Pholidota as 'n sustergroep van die Carnivora geplaats. (Halliday 2015) [1] Dit sluit ook Eurotamandua in, 'n fossiel wat in Europa gevind is en baie soos 'n Suid-Amerikaanse tamandua (miervreter) lyk. Dit is eers as 'n lid van die Xenarthra gesien, wat talle navorsers verbaas het, omdat dit 'n Suid-Amerikaanse groep is en nie 'n Europese een nie. Daar is later gedink dat dit tot 'n orde "Afredentata" behoort wat tot die Afrotheria sou behoort. 'n Posisie binne die Pholidota en dus die noordelike Laurasiatheria as 'n ietermago sonder skubbe maak meer sin.
Halliday se ontleding dui ook aan dat talle soogdiere uit die Paleogeen waarvan die taksonomie onduidelik is, soos heelparty lede van die sogenaamde "Condylarthra" -wat sterk polifileties blyk te wees- verwant aan die Pholidota kan wees. Een van daardie groepe is die Palaeanodonta, 'n tweede die Creodonta. [2]
'n Vereenvoudigde kladogram na Halliday
LaurasiatheriaEuungulata (perde, bokke ens.)
Carnivora (katte, honde ens.)
Pholidota
†Palaeonodonta
Die verskillende spesies lyk baie op mekaar en verskil net bietjie in bou en lengte. Die algemene ietermago het 'n langwerpige liggaam, met 'n rug, pote en stert wat met geelbruin, grysbruin of donkerbruin skubbe bedek is. Dié skubbe is gemaak van keratien (ook bekend as "horingstof"), dieselfde materiaal waarvan 'n mens se vingernaels en die kloue van viervoeters gemaak is. 'n Pasgebore ietermago se skubbe is sag, maar verhard namate die dier ouer word. Die skubbe oorvleuel mekaar. Slegs die kop, keel, pens en binnekant van die pote is nie met skubbe bedek nie, maar met hare.
'n Ietermago het 'n klein, silindriese kop met swakontwikkelde, beweegbare kake. Die dier het geen tande nie, maar wel 'n lang, klewerige rekbare tong, wat tot in die buikholte strek. Groot ietermago's kan hulle tonge sover as 40 cm na buite strek. Ietermaggogge se uitwendige ore is baie klein, of heeltemal afwesig; hulle gesigsvermoë is beperk, maar hulle het goed ontwikkelde reuk-, smaak- en gehoorsintuie. Die voorpote is aansienlik kleiner as die agterpote en het sterk kloue waarmee mier- en termietneste oopgebreek kan word. Die voorpote is egter te klein om die dier se gewig ten volle te ondersteun en 'n ietermago hardloop dus op sy agterpote.
Boombewonerspesies besit 'n stert wat langer is as die liggaam self. Die stert het 'n kaal strook aan die einde wat as 'n klou- of grypledemaat gebruik kan word tydens boomklim. Grondbewoners het nie hierdie kaal strook nie en hulle sterte is heeltemal met skubbe bedek, asook 'n bietjie korter as die liggaam self.
Die reuse-ietermago is die grootste spesie, met 'n liggaam tussen 75 en 80 cm en 'n stert tussen 55 tot 65 cm.
Elke spesie het 'n spesifieke verspreidingsgebied en dié is dan ook soms aan die naam te sien, bv. die Indiese ietermago (Manis crassicaudata), wat in Indië en Sri Lanka voorkom. Die Chinese ietermago, Manis pentadactyla, op Formosa en in Suid-China voor, terwyl die Maleise ietermago, Manis javanica, op die Maleise Skiereiland, in Birma, Indo-China, Laos, Sumatra en Borneo aangetref word. Die Filippynse ietermago, Manis culionensis, kom op die Filippynse eilande Palawan en Culion voor.
Die ander vier spesies word almal in Afrika aangetref. Die Suider-Afrikaanse ietermago (Manis temminckii) word in die ooste en suide van Afrika aangetref, van die Kaapland tot in Ethiopië. Die reuse-ietermago verkies reënwoude en bewoon 'n streek wat langs die ewenaar strek, van Wes-Afrika tot in Oeganda. Die Suid-Afrikaans ietermago en die reuse-ietermago (Manis gigantea) is altwee grondbewoners, terwyl die ander twee Afrika-spesies boombewoners is. Die boom-ietermago (Manis tricuspis) is 'n klein ietermago wat in tropiese reënwoude aangetref word van Senegal tot Wes-Kenia en suid tot in Zambië. Die langstert-ietermago (Manis tetradactyla) is ook 'n liefhebber van reënwoude en kom suid van die Sahara voor, maar nie so ver suid as die Suider-Afrikaanse ietermago nie.
Die ietermago (ook ietermagog of ietermagô) is 'n soogdier in die orde Pholidota. Daar is slegs een oorgeblewe familie (Manidae) en een genus (Manis), wat uit agt spesies bestaan. Daar is ook 'n aantal uitgestorwe taksonomiese groepe. Ietermago's is die enigste soogdiere wat harde skubbe op hulle vel het. Hulle word in die tropiese streke van Afrika en Asië aangetref. Die ietermago word soms met die Amerikaanse gordeldier vergelyk, maar dié het 'n beenagtige dop en word onder 'n ander familie en orde geklassifiseer.
Ietermago's is nagdiere en gebruik hulle goed ontwikkelde reuksintuig om insekte te vind.
.jpg)
